Dziurologia prowincjonalna: Piła

Piła to duże 70 tysięczne miasto, dawniej wojewódzkie, wchodzące w skład Wielkopolski. Wielokrotnie kusiło mnie by odwiedzić te miasto, gdyż historia współczesna bardzo mocno odcisnęła na nim swoje piętno. Piła przed wojną pełniła funkcję ważnego ośrodka produkcji zbrojeniowej, toteż w 1945 roku hitlerowcy nie chcieli łatwo jej oddać. W trakcie radzieckiego natarcia ogłosili miasto twierdzą i bronili je do ostatniego żołnierza. Co łatwo wywnioskować po walkach nie zostało miasta wiele. W ruinie znalazło się 72% zabudowy, a w centrum aż 90%. Po wojnie nie podjęto decyzji o jakiejkolwiek odbudowie. Efekt tego jest taki: żeby znaleźć historyczną zabudowę i dawną tkankę miasta, trzeba się nieźle natrudzić. Piła to jedno z większych miast w Polsce, które niemal całkowicie straciło swój historyczny układ ulic.

Piła, wraz z okolicznym Wałczem i Trzcianką należały do I Rzeczpospolitej. Jednak od 1772 do 1945 roku tereny te pozostawały po stronie zachodniego zaborcy. Pod rządami pruskimi Piła etnicznie stała się wybitnie niemiecka. Brak historycznej polskiej ciągłości oraz mnogość zniszczej po II Wojnie przeważył o decyzji o tworzeniu miasta od podstaw, co ostatecznie zaczęto czynić w latach 60. XX wieku. Były to lata w, których już nie odbudowano miast jak w dekadzie lat 40. i 50. W latach 60. wdrażano w życie nowe koncepcje miast, tak jak zresztą zalecały nowoczesne teorie konserwatorskie, by "nie rekonstruować budynków, nie fałszując w ten sposób historii". Ciężko oszacować ile cegły zostało z Piły wywiezionej do Warszawy, a ile jeszcze zalega pod wieloma parkami i skwerami, które zajmują przestrzenie dawnych kamienic. Cechą charakterystyczną współczesnej Piły jest właśnie ta mnogość terenów zielonych, jest tutaj tak jak w modernistycznych miastach chciał Le Corbusier.

Centrum Piły, 500 letniego miasta.

Główna ulica miasta - Aleja Piastów

Plac Zwycięzców, stanowi powiększony o 50% przedwojenny nowy rynek.

Placo/park/rynek w Pile jest naprawdę bardzo duży i przestrzenio twórczy

Oczywiście nad placem zobaczymy neon producenta żarówek, głównego pracodawcy miasta.

Chyba największą zbrodnią "nie odbudowy" miasta, jest jednak wysadzenie w powietrze, w 1975 roku, ruin kościoła Świętego Jana. Był to najstarszy i najcenniejszy zabytek tego miasta, gdyż budowla ta miała, w niektórych częściach, późnogotycki rodowód. Jeśli spojrzymy na to zdjęcie i dowiemy się, że istniał projekt odbudowy tego kościoła to z czystym sumieniem można powiedzieć, że ówczesna decyzja decydentów była nieludzka i bardzo ideologiczna. W miejscu świątyni stanął 14 piętrowy hotel Rodło (dziś Gromada). Nowa najwyższa w mieście budowla stała się de-facto nowym symbolem miasta, widać ją niemal z każdego zakątka Piły. Można jednak gdybać, że hotel ten zdaje się służyć tylko gościom biznesowym, gdyż ciężko jest mówić o większej turystyce w mieście bez zabytków.... Kikuty nieodbudowanych kościołów do lat 80. XX wieku straszyły w wielu polskich miastach i tak na przykład w Braniewie (odbudowa 1979-1986), Gołdapi (1981-1984) i Chojnie (1991-2003) podjęto się rekonstrukcji dość późno. ale za to dzisiaj obiekty te są już wizytówkami tychże miast. Można także było zostawić malownicze ruiny, które byłby zresztą godnymi pomnikami historii tak jak to ma miejsce w Gubinie i Głogowie.

Ta bryła tutaj dominuje.

Hotel widać naprawdę zewsząd.

Za mostkiem zachował się nieliczny fragment kilku zwartych kamieniczek to ul. 11 Listopada.

Gdzieniegdzie pomiędzy arteriami chowają się zabytki.

Blisko centrum jest neobarokowy Kościół Św Rodziny z 1915 roku, bardzo podobny do tego wysadzonego w powietrze.

Bulwar nad Gwdą, za drzewami znajduje się po protestancki zbór...

....a niedaleko stoi domek Staszica, w którym podobno się urodził.

Staszic to główny patron miasta, tutaj jego pomnik w formie przypominającej żołnierza radzieckiego.

Żona, nie zorientowana za bardzo w historii Piły, zapytała w sklepie panią sprzedawczynię, gdzie jest tu jakaś starówka? Pani zrobiła na to wielkie oczy i po dłuższej chwili odpowiedziała, "Jest taka jedna ulica niedaleko, zrobiona ostatnio na deptak....". Ulica Śródmiejska, bo o niej była mowa to obecne serce miasta. Zamknięte dla ruchu 300 metrów, które odzwierciedla tęsknotę za gwarnymi i ciasnymi uliczkami pełnymi kawiarni oraz pubów.

Początek rzeczonego deptaku...

...i środek, drzewka na upał w sam raz.

Piła w moim odczuciu nie jest jednak miastem brzydkim. Jest bardzo zadbana, uporządkowana i można by rzec ciepła. Dzięki mnogości parków i długich nadrzecznych bulwarów nie jest to smutna modernistyczna metropolia, jednak czegoś zawsze będzie tu brakować.

Na Gwdzie jest duża wyspa zamieniona w piekny park.

Niektóre ozdoby w parku dają nam odczuć estetykę południowo amerykańską :)

Oprócz polowania na historię region pilski przedstawia dużą wartość swoimi lasami i jeziorami. Podobno po Bieszczadach to drugie tak "dzikie" miejsce w Polsce. Oprócz przyrody okoliczne lasy kryją w sobie dawne relikty przygranicznej infrastruktury jaką drogi oraz mosty budowane przed wojną specjalnie dla wojska. Niedaleko stąd przebiegała też linia wału pomorskiego ze swoimi licznymi bunkrami.